* Doneta Uredba o kriterijumu za utvrđivanje površine poljoprivrednog i šumskog zemljišta u javnoj svojini oduzetog u postupku komasacije, odnosno arondacije
* Utvrđen redosled i način povraćaja komasiranog poljoprivrednog zemljišta
* Osniva se fond poljoprivrednog zemljišta iz koga će se namiriti potraživanja oduzete zemlje bivših vlasnika ili njihovih potomaka

Vlada Srbije je nedavno usvojila Uredbu o kriterijumu za utvrđivanje površine poljoprivrednog i šumskog zemljišta u javnoj svojini oduzetog u postupka komasacije, odnosno arondacije. Ovim se Agenciji za restituciju, nakon višegodišnje stagnacije rada na predmetima, praktično stvara mogućnost za brže rešavanje 8.600 zahteva bivših vlasnika i njihovih potomaka za vraćenje oduzete imovine, poljoprivrednog zemljišta. Gotovo svi zahtevi odnose se na Vojvodinu, gde je nakon Drugog svetskog rata, da podsetimo, poljoprivrednicima koji su imali više od 10 hektara oduzeto najviše zemljišta, koje je kasnije, s formiranjem poljoprivrednih kombinata i zemljoradničkih zadruga, komasirano.
- Doneta uredba će značajno olakšati i ubrzati proces restitucije komasiranog zemljišta bivšim vlasnicima, s obzirom na to da u dosadašnjem postupku rešavanja podnetih zahteva, zbog nepreciznosti odredbi i nedorečenosti važećeg zakona o vraćanju oduzete imovine, to praktično nije bilo izvodljivo, rekao je direktor Agencije za restituciju Strahinja Sekulić i napomenuo da je primena Uredbe počela sa danom njenog usvajanja, odnosno 21. aprila.

Definisana komasaciona masa

Sekulić kaže da je sa donetom uredbom, u okviru člana 24 Zakona o vraćanju oduzete imovine, konačno definisan i utvrđen pojam komasacione mase.
- On podrazumeva komasirano poljoprivredno, odnosno šumsko zemljište na području lokalne samouprave gde je podnosiocu zahteva bilo oduzeto zemljište ili komasirano područje susedne katastarske opštine, odnosno druge lokalne zajednice, objasnio je Sekulić.
Podnosioce zahteva, odnosno bivše vlasnike ili njihove potomke najviše zanima kako, na koji način i po kojim kriterijumima će na osnovu usvojene uredbe biti vraćeno oduzeto poljoprivredno zemljište.
- Sve bi trebalo da ide po utvrđenom redosledu. Podnosiocu zahteva prvo se vraća zemljište iz katastarske opštine, gde je ono bilo pre oduzimanja. Ukoliko to iz nekih razloga nije moguće, postupak vraćanja se sprovodi iz bilo koje susedne katastarske opštine na području iste lokalne samouprave. U slučajevima da ni u jednoj katastarskoj opštini nema raspoloživog komasiranog zemljišta, postupak vraćanja se prenosi na katastarske opštine susedne lokalne samouprave, objasnila je Jelena Selaković, direktorka novosadske područne jedinice Agencije za restituciju.
Postavlja se i pitanje šta se dešava u slučaju kada je na katastarskoj parceli predviđenoj za vraćanje bivšim vlasnicima izgrađen jedan ili više objekata ili je instaliran sistem za navodnjavanje.
- Ako su objekti ili sistemi za navodnjvanje bili u funkciji na dan usvajanja Zakona o vraćanju oduzete imovine, pravo svojine se neće vraćati, posebno ako se utvrdi da prelaze tržišnu vrednost parcele. Pravo na zemljište koje se nalazi ispod objekta i koje je u redovnoj upotrebi određivaće se na osnovu mišljenja i nalaza veštaka, rekla je Selakovićeva.
Koordinator Mreže za restitciju Mile Antić smatra da vraćanje zemlje na kome se nalaze izgrađeni sistemi za navodnjavanje ne bi trebalo da predstavljaju prepreku, jer je većina u državnom vlasništvu.
- Doneta uredba u suštini predstavlja kompromis između podnosilaca zahteva koji traže povraćaj zemljišta i države koja gazduje svojim zemljištem. Očekujem da će se njenom doslednom primenom ubrzati povraćaj oduzete imovine bivšim vlasnicima ili njihovim potomcima, kaže Antić, napominjući da je Uredba, bez obzira na uočene manjkavosti, korak napred iz pat pozicije u kojoj se, zbog nedorečenosti zakonskih odredbi, našla Agencija za restituciju u postupku rešavanja zahteva za povrćaj poljoprivrednog zemljišta.

Potražuje se 100.000 hektara

Po podacima dostupnim na oficijelnom sajtu, Agenciji za restituciju podneto je više od 10.000 zahteva za vraćanje poljoprivrednog zemljišta. Potražuje se više od 100.000 hektara, a do sada je bivšim vlasnicima ili njihovim potomcima vraćeno nešto više od 30.000 hektara i oko 5.200 hektara pod šumama. Posle Drugog svetskog rata, država je od vlasnika u subotičkoj opštini oduzela 13.000, a do sada je u postupku restitucije vraćeno svega 3.500 hektara.
- To praktično nije ni trećina od onog što bivši vlasnici i njihovi potomci potražuju od države. Najveći deo zemlje je ukrupnjavanjem površina bivših kombinata komasiran, a u međuvremenu, s njihovim raspadom, prodat trećim licima, koja su uglavnom nepoznata, a ima i onih koji su iz inostranstva, kaže Milan Uzelac, predsednik Udruženja za povrćaj oduzete imovine iz Subotice, koji smatra da će Vladina uredba doprineti da se povraćaj poljoprivrednog zemljišta bivšim vlasnicima ubrza.
Situacija sa povraćajem poljoprivrednog zemljišta, bez razlike da li je ono komasirano ili ne, slična je u svim vojvođanskim opštinama. U Bečeju ima bezmalo 10.000 državnih oranica, ali istovremeno postoji i veliki broj zahteva za restituciju koji se godinama ne rešavaju. Lokalna samouprava je na velikim mukama, jer, s jedne strane, mora da na licitacijama izdaje zemljište stočarima po pravu prečeg zakupa, ali i da poštuje odluke Agencije za restituciju o povraćaju zemlje bivšim vlasnicima.
- Praktično smo u stalnom procepu i koliziji između dva zakona koja treba da primenjujemo, a objektivno, i pored najbolje volje, zbog zakonskih prepreka ne možemo svima da udovoljimo, rekao je Dragan Tošić, predsednik opštine Bečej i apelovao na nadležne republičke i pokrajinske organe da uvaže situaciju kakva je na terenu i izmenama postojećeg zakona o poljoprivrednom zemljištu omoguće da se izvrši pravedna raspodela i efikasnije upravlja državnim poljoprivrednim zemljištem.

Obrada podataka i rešenja

Kako bi ovaj zemljišni čvor, koji je prisutan i u drugim katastarskim opštinama u Vojvodini, bio razrešen, ministar poljoprivrede Branislav Nedimović i pokrajinski sekretar za poljoprivredu mr Vuk Radojević podržali su inicijativu o formiranju fonda državnog poljoprivrednog zemljišta.
- Iz ovog fonda trebalo bi da se podmire svi validni zahtevi bivših vlasnika ili njihovih potomaka za povraćaj zemlje. Ono zemljište koje preostane davalo bi se zainteresovanim poljoprivrednicima ili investitorima u zakup na duži rok, od čega bi država imala nemale prihode, rekao je ministar Nedimović prilikom nedavne posete Bečeju, a s njim se u tom pogledu u potpunosti saglasio i pokrajinski sekretar Vuk Radojević.
Da bi se ovaj predlog što brže relizovao, dogovoreno je da Agencija za restituciju u što kraćem roku Upravi za poljoprivredno zemljište Ministarstva poljoprivrede dostavi sve potrebne podatke o poljoprivrednom zemljištu koje se potražuje u opštinama u kojima je nakon oduzimanja zemlje sprovedena komasacija. Nakon što svi podaci budu dostavljeni i obrađeni, Uprava za poljoprivredno zemljište bi trebalo da tačno utvrdi parcele u državnoj svojini, koje bi nakon dogovora s podnosicima zahteva bile vraćene bivšim vlasnicima. Ukoliko to po dogovoru i donetoj uredbi bude realizovano, postupak restitucije poljoprivrednog zemljišta bi, kao što su u Agenciji za restituciju i najavili, trebalo da bude okončan najkasnije do kraja 2021. godine.

K. Rajević